søndag 31. oktober 2021

Andreas Bjåstad / Opp bakken

 



Går vegen oppover til siste slutt?
Til berre enden står igjen
Vil reisa fylle dagen kvart minutt?
Heilt inn i kvelden, venn




Men finst det kvilestad når kveld blir natt?
Eit ly når denne seine tid tek til
Kan mørkret vike så eg finn det att?
Til slik ei kro går ingen vill




Vil der bli andre vandrarar å sjå?
Dei som har fare før
Vel framme, må eg rope, banke på?
Det vil nok opne seg ei dør




Men vil eg, svak og sår, få kvile, fred?
Bak strevet skal du sjå
Vil der bli seng for meg og dei som bed?
Ja, dei som kjem vil få





Christina Rossetti: Up-Hill / Andreas Bjåstad: Opp bakken

Bly Bly Bly

Då er Odd Goksøyr ute med si tredje omsetjing av den norskætta amerikanske lyrikaren Robert Bly (f 1926).


Talking into the Ear of a Donkey, som vart utgjeven i 2011, kjem her som Å snakke inn i eseløyret. Forutan dei femti dikta inneheld samlinga også ordforklaringar, ein kort biografi og foto av eit tresnitt av Bly, ved kunstnaren Arnfinn Mork-Stordal.
 

Tidlegare har Goksøyr gjendikta Den natta Abraham ropte til stjernene (The Night Abraham called to the Stars, utgjeven i 2001) i 2014 og Dei dømde meg til tusen år i glede (My Sentence Was a Thousand Years of Joy, 2005) i 2015. Alle samlingane er utgjevne på det Volda-baserte Ura Forlag.

lørdag 16. oktober 2021

GODT AT DU ER TIL

  MINIKONSERT MED TEKSTAR AV ANDREAS BJÅSTAD

Som ein del av Hareidsstemna 2021
 inviterer Hareid folkebibliotek
til ein minikonsert
basert på tekstar 
av Andreas Bjåstad 
med Elise Gjærde, Odd Goksøyr, Ronald Øvrelid 
og meg sjølv
mandag 18. oktober klokka 1900


Andreas har gjennom mange år vore aktiv som forfattar og gjendiktar, og er kanskje særleg kjend for salmane og songtekstane sine, ofte skrivne til kabaretar og matinear i kyrkjer og forsamlingshus, som til dømes «Vår ferd i dine hagar» i 2011. 

I tillegg til 50-60 eigne tekstar 
har han også gjendikta litterære storleikar som Christina  Rossetti, Dante Gabriel Rossetti og Elisabeth Barrett Browning og artistar som Bob Dylan, Van Morrison, Joni Mitchell og Nanci Griffith. 

Fleire hugsar kanskje «Amerikansk kjærleik på ny norsk», som var ein konsert med omsette songar av amerikanske, kvinnelege artistar i 2008.

 Ikkje minst har Andreas hatt eit tett samarbeid med den shetlandske lyrikaren Christine de Luca, 
som besøkte Hareid for nokre år sidan,
og dei tok begge del i 
"Under Linda",
Norges minste poesifestival,
i 2018.


Tekstane til Andreas er blitt svært godt mottekne.
Til dømes fekk han andreprisen i Nynorsk Kultursentrum sin konkurranse om beste bryllaupssalme med "Å måtte denne dagen" i 2006. Fleire av gjendiktingane hans er presenterte i tidskriftet Bokvennen. 

Programmet, 
med tittel frå eit av Andreas sine dikt,
vil innehalde mange salmar 
og songtekstar av hovudpersonen, 
og vil vare ein god time. 

Fri inngang.

Vel møtt!

Sjå også

BRODER ANDREAS 73

lørdag 2. oktober 2021

NEI

 "Skal vi aldri bli ferdige med krigen?"
var spørsmålet
som Svein Sæter og eg stilte oss under samtalane 
på biblioteka i Valldal, Fosnavåg, Volda og Langevåg denne veka,
og med støtte frå dei som tok ordet mellom publikum,
må svaret bli NEI.  
FOTO: JOHN ROALD PETTERSEN

Krigen engasjerer framleis,
og sjølv om dei som opplevde den på nært hald, 
vert færre,
aukar kunnskapen om denne perioden år for år,
ser det ut til,
gjennom ny forsking og nye publikasjonar.
Kjenslene er enno sterke,
ikkje minst mellom pårørande
til dei som fekk kjenne krigen på kroppen.

FOTO: ANNE GERD BJORVATN-ENEROTH

Ekstra verdfullt for oss
var det å høyre 
historier som mange av deltakarane kunne fortelje,
ofte med nære slektningar i hovudrollene.

FOTO: ANNE GERD BJORVATN-ENEROTH

Krigen er altså ikkje ferdig fortalt,
og kvar ny hending som vi fekk høyre om,
gjer biletet rikare og meir nyansert.
Siste ord er altså ikkje sagt.

fredag 24. september 2021

"Skal vi aldri bli ferdige med krigen?"

 Siste veka i september

skal Svein Sæter og eg besøke fire bibliotek på Sunnmøre 

for å snakke om krigen

og diskutere kvifor

vi ikkje vert ferdige med han.


Journalisten og kulturarbeidaren

Svein Sæter (f 1960 frå Sunndalsøra)

har mellom svært mykje anna

 gitt ut over 20 sakprosabøker

sidan debuten i 1996,

og fleire av desse sirklar rundt

dramatiske hendingar frå andre verdskrigen.

Det er nok å nemne

"Spion i Hitlers rike" (2006), 

om agenten Sverre Bergh, basert på 

intervju med han rett før han døydde,

"Operatøren" (2008), 

om tungtvatnsabotøren og Kon Tiki-fararen Knut Haugland,

og "Krig. Mor. Bror" (2019), 

om broren hans, Ottar Haugland, sin kamp mot

 nazismen, som førte han til 

konsentrasjonsleirane i Tyskland.

For min eigen del

gav eg i 2009

ut krigsdokumentaren 

"Himmelen over Shetland. Historier om motstand og eksil 1940-45",

men både romanane "Livingstones retrett", "Vegen til Neverland",

 "Brevet til Rosalin" og "Aldri kome tilbake", i tillegg til 

fjorårets  novellesamling "Krighistorier",

har krigen som bakteppe.

Faktisk innser eg no 

at dei fleste av dei 12 skjønnlitterære bøkene mine,

jamvel fleire dikt og noveller,

på ein eller annan måte

har trådar attende til krigen,

og dei farar, utfordringar og dilemma han skapte,

noko som vel avspeglar kor viktig denne tidsbolken

har vore sjølv for oss

som vart fødde

10-15-20 år etter at han tok slutt. 

Eg ser verkeleg fram til desse samtalane med Svein,

sjølv om eg ikkje kan love 

at vi kjem fram til noko endeleg

svar på spørsmålet

"Skal vi aldri bli ferdige ...?" 

Sjå linken frå Nynorsk kultursentrum her:

Øystein Orten og Svein Sæter

Andre blogginnlegg om krigen:

https://oysteinorten.blogspot.com/2020/05/maidagar-overtakingar.html

https://oysteinorten.blogspot.com/2021/04/thermopylae.html

https://oysteinorten.blogspot.com/2021/05/fenrik-stal-og-willy-brandt.html

https://oysteinorten.blogspot.com/2020/04/ei-lita-historie-om-krigen.html



fredag 25. juni 2021

Aljamarkir / Krigshistorier / Robert Bly / Rolf Sagen / Hareid bibliotek

FOTO: Jorulf Myrene , Vikebladet/Vestposten 2021

Laurdag 26. juni 
testar vi ut det flunkande nye
Hareid Folkebibliotek
med opplesingar
frå Odd Goksøyr si bok 
"Aljamarkir" (Samlaget 2020)
og mine
"Krigshistorier" (Samlaget 2020).
Det blir song av Odd,
og smakebitar av dei nye Robert Bly-gjendiktingane hans.
Det er heller ikkje umuleg at balladen om Handelaus-Jo dukkar opp,
og jamvel eit dikt frå Rolf Sagen si bok
"Båten til Bergen" (1974).
Vi er hoppande glade for det flotte litteraturhuset vårt
og gler oss stort til å prøve det ut
mellom klokka 1130 og 1230
i morgon 
som ein lekk i
"Opplev Hareid".
Gratis inngang! 
Vel møtt! 

Sjekk ut:

mandag 10. mai 2021

Fenrik Stål og Willy Brandt


Om far Ejlert og son André Bjerke si norske gjendikting av Johan Ludvik Runeberg (1804-1877) si  bok "Fänrik Ståls sägner" (1848/60) utgitt på Gunnar Stenersens forlag som "Fenrik Stål - en samling sanger" i 1944 er det sagt mangt og mykje.

Dei fleste av dei 35 songane i det finsk-svenske nasjonaleposet tematiserer både svik og heltemot med bakgrunn i forteljingar frå den svensk-russiske krigen, som enda med at Finland gjekk tapt for Sverige i 1809. Altså eit litterært verk gjennomsyra av fedrelandskjærleik - og det vi gjerne kallar gode nasjonale haldningar. Den fyrste teksten i "Fänrik Ståls sägner" er "Vårt land, vårt land, vårt fosterland", som seinare skulle bli den finske nasjonalsongen. Seinare får vi høyre om heltane - den oppofrande Lotta Svärd, som blir med mannen sin i striden, og den einfaldige, men botnpålitelege soldaten Sven Duva, som døyr på sin post: 

"Han hade kämpat ut/han hade kämpat som en man, och striden, den var slut".


Men i Willy Brandt sitt tobandsverk "Krigen i Norge", som kom ut på Aschehoug allereie hausten 1945, levnar den tyskfødde forfattaren, som under eksilet i Stockholm hadde arbeidd som journalist med nære kontaktar til den illegale pressa i Norge heilt frå juli 1940 til krigen sin slutt, liten tvil om kva kontekst dette gjendiktingsarbeidet skulle forståast i - nemleg kulturkampen og kulturfronten - motstanden mot "nyordninga", altså nazifiseringa i brei skala, ved norske universitet, høgskular, galleri, museum, teater, aviser og forlag m m - noko som hadde ført til avsetjingar, fengslingar og jamvel deportasjonar til konsentrasjonsleirar av rektorar, direktørar, redaktørar og forleggjarar m m frå 1942 og frametter.

"Ved siden av kampen mot de politiske krav overfor høyskolene var det især forleggerstriden som preget stillingen på kulturfronten sommeren og høsten 1942. De første alvorlige nyordningsforsøk på dette felt ble gjort høsten 1941, etter at formannen i Den norske forleggerforening, Harald Grieg, var blitt sendt til Grini" (bd II s 110).

"I begynnelsen av 1942 ble forlegger Gunnar Stenersen innsatt som formann for forleggerforeningen. Samtidig kom loven om tvangsmedlemskap i denne organisasjon" (bd II s 111).

Primus motor for"nyordninga" og einsrettinga i kulturfeltet var Propagandadepartementet, styrt av statsråd Gulbrand Lunde (til han blei drepen i oktober 1942). Parallelt med fjerninga av "ukunst" av malarar som Picasso, Braque, Per Aulie og Per Krohg m fl frå galleri og andre offentlege rom, arbeidde denne instansen også hardt for å sette "unasjonale" forfattarar og bøker på svartelister.

"I virkeligheten forsto alle at departementet ikke bare ville ha adgang til å forby og legge beslag på bestemte bøker, men at det også skulle bestemme hva slags bøker som skulle gis ut på hvert enkelt forlag. Som følge av dette meldte samtlige forleggere seg ut av foreningen.....Gunnar Stenersen sendte ut meddelelse om at utmeldelsene ikke kunne godkjennes" (bd II s 111).

Det er truleg liten grunn til å tvile på dei fakta og opplysningar som Willy Brandt legg til grunn for si forståing av kulturkampen desse åra. Dei samsvarer i stor grad med andre kjelder. Men skrivesituasjonen er unik, og framstillinga original, konsis, samanfattande - og fersk! Heile tobandsverket vitnar om svært god kjennskap til forholda i Norge - slik dei nettopp hadde vore. 

Kunnskapen om kulturfronten under krigen gjer gjendiktingsarbeidet til far og son Bjerke problematisk å bortforklare. Det blir vel vanskeleg å kalle det noko anna enn samarbeid?

Men igjen - kor tungt skal denne handlinga vege - målt opp mot alt det andre tyskgagnlege arbeidet (stikkord: brakker, flyplassar, forsvarsanlegg) som mange nordmenn trass alt var med på - utan å få reaksjonar på det - ved oppgjeret sin time - då freden kom? 

Og - kva kostnader ville det ha medført å la vere?

Ein av "skurkane" i "Fänrik Ståls sägner" er viseadmiral Carl Olof Cronstedt, ein tidlegare helt frå sjøkrigen mot russarane, som overga festninga Sveaborg til fienden i 1808 - utan større kamp. 

Så kanskje ligg det ein liten ironi i dette - at verket som vart gjendikta til norsk av Ejlert og André Bjerke i 1944 - med okkupanten i ryggen - formidlar verdiar og haldningar som vi heilt fram til i dag har sett på som gode - og som på underleg vis kan ha fungert som ein dolk mot okkupanten sitt hjarte.

fredag 23. april 2021

BRODER ANDREAS 73

Lærar, gardbrukar, diktar, gjendiktar og ungdomsarbeidar m m Andreas Bjåstad fyller 73 år laurdag 24. april. Han har vore svært viktig i fleire kulturkreative samanhengar her på Sunnmøre. Og ikkje minst for meg. Ikkje berre som ein framifrå opplesar og medspelar i kampen for å drive fram ein god tekst, men også som medsamansvoren i utforskinga av litteraturen. Mellom mykje anna arbeidde vi i 2006-07 tett saman om ein presentasjon av den britiske poeten Christina Rossetti, noko som munna ut i fleire gjendiktingar av henne i essayet AVKALLETS ESTETIKK (Bokvennen 2/2007). Og i 2009-10 bora vi oss i lag med Odd Goksøyr inn i forfattarskapen til den shetlandske poeten Christina De Luca, noko som resulterte i flotte gjendiktingar av dei engelskspråklege tekstane hennar, presenterte i essayet TIDSSIRKLAR (Bokvennen 4/2010), og Odd Goksøyr si bok med gjendiktingar av dei shetlandske, GLIMT AV OPPHAV (GLIMS O ORIGIN, URA FORLAG 2017). I høve dagen serverer vi eit par smakebitar på dette her. 

Fyrst Christina Rossetti sitt dikt A BIRTHDAY:

EIN FØDSELSDAG

Mitt hjerte lik ein songglad fugl

Med reir ved vassfall nær ei bukt

Mitt hjerte lik eit epletre

Med greiner bøygd` av mogen frukt

Mitt hjerte, skjer av perlemor

Som padlar i ein lykkesjø

Meir glad er eg, min kjære kjem

Så slepp mitt hjerte gråte, blø


Reis meg ei silketrone høg,

Dekk ho med purpufarga skinn,

Granateple og påfuglar

Med hundre auge, skjer dei inn,

Som druer gjort av gull og sølv

På liljeblad med sølvgrått preg

For fødselsdagen i mitt liv

Er no, min kjærast er hos meg


CONTAGION OF GOODNESS av Christine De Luca:

SMITTE AV GODLEIK

Reisa er meir enn vakker i dag.

Det opna himmelskjelet:

    eit perlemorgry

og strålande grøne enger frigjer

smittsam godleik. Ingen slør av frykt

eller klage kan falle, gjere alt om.

Reisa gjennom livet er vakrare i dag.


Mange av oss vil seie at tittelen på dette diktet avspeglar mykje av det dagens jubilant har bore med seg i arbeidet sitt gjennom alle år.


VI GRATULERER!




torsdag 8. april 2021

Thermopylae

Litt etter klokka halv to, inne i det nye døgnet som skulle heite tysdag 9. april 1940, vart far og dei 24 medelevane hans på befalskulen ved Akershus festning, kasta ut i ein springmarsj gjennom Oslo for å nå dei ulike luftvernstillingane innan dei fiendtlege flya ville fylle himmelen over hovudstaden nokre timar seinare, men då laget hans nådde fram til Huk, var kanonene, av typen Bofors, øydelagde, leidningar og slangar kappa, spakar og hendlar fila av eller benda bort, slik at skytset var ubrukeleg, det same var tilfelle ved fleire av dei andre forsvarspunkta i byen, fienden, kven det no måtte vere, hadde allereie sluppe inn, luftvernet var sabotert, og då sjefen deira, ein ung og svært respektert fenrik, oppdaga sviket ute ved Fornebu, skaut han seg, truleg for ikkje å bli arrestert og pumpa for vitale opplysningar, så då meldinga om dette kom over radioen, var det eit stort, stort sjokk for far og dei andre, men laget sprang likevel vidare, mot ei stilling på Smestad, med ein svær lyskastar og to mitraljøsar på eit hustak, der dei var i kamp med tyske fly frå det grydde av dag, ein gong mellom klokka sju og halv åtte, til ut på ettermiddagen, då ein norsk offiser, som dei ikkje kjende att, stakk hovudet opp fra takluka og bad dei om å stanse elden, og returnere til kasernen på festninga, der dei vart arresterte, av tyske soldatar, og sperra inne på festsalen, og såleis kom i fangenskap der, 

og resten av soga kjenner vi, avslaget til dei tyske krava, som fører til klappjakta på kongen, kronprinsen og regjeringa, som kjem på flukt, etter kvart vestover, så nordover, den nølande mobiliseringa av regimenta i Sør-Norge, per brev, men snartenkt løyst av lensmenn, som bruker telefonen, major Q sitt statskupp over radio, før vi skriv 10. april, den såkalla panikkdagen, då 200 000 menneske flyktar ut frå Oslo, sidan dei fryktar at britane vil bombe byen, og, i ly av denne panikken og denne frykta, som også okkupantane deler, rømer far og ein kamerat frå festninga, det er under ein flyalarm, og spring mot Østbanen, der dei tek toget til Lillehammer, melder seg for politiet der, og blir mobliserte på Jørstadmoen, og seinare tek del i kampane ved Tretten og Kvam, før britane trekkjer seg ut, og heile forsvaret av Sør-Norge raknar, slik at far kjem på retrett nordover, tilbake, tilbake, saman med soldatane frå IR 11 Møre, til Dombås, og ned Romsdalen, og endeleg til eit brennande Åndalsnes, der han grev ned geværet, og haikar med ein rusten lastebil til eit nedbomba Molde, der han, etter nokre netter i eit naust, endeleg får båtskyss, utover mot sine heimtrakter, der han kontaktar lensmannen, som ber han om å vente nokre dagar, sidan kampane enno ikkje er over i Nord-Norge, for det kan bli bruk for han ein gong til, noko det ikkje blir, i alle fall ikkje no, og i alle fall ikkje slik han hadde tenkt, for ein månad seinare, 7. juni, er det slutt, vi kapitulerer også i nord, der vi trass alt har ytt inntrengjarane tøff motstand, og kongen og kronprinsen forlet Tromsø med den britiske kryssaren «Devonshire» med kurs for London, 

så er Norge okkupert, og gradvis, sakte, men sikkert, trass forsøka på mellomløysingar, prøvd forhandla fram av attverande stortingspolitikarar og høgsterettsdommarar, blir vi ein fascistisk stat, ein nazistisk stat, der det eine rettsstatlege prinsippet etter det andre vert sett til sides, tallause påbod og forbod vert innførte, grunnlovsvedtak omgjorde, tusenvis av små og store  restriksjonar avgrensar liva våre, samtidig som arbeidslivet på forunderleg vis kjem seg til hektene, og sjølv om den stramme innsnevringa av det gamle livet, med varemangel, rasjonering, blending, meldeplikt, sensur og eit tungt nærvere av framande soldatar varer ved, blir somrane varme, folk tek søndagsturar til setrane, born badar, skogen blir felt og sidan fløtt nedetter elvane til sagbruka, kyr blir mjølka, oksar og grisar slakta, langs kysten blir varene frakta med båtar til næraste meieri eller slakteri, fisket er godt, sildefangstane eventyrlege, mottaka i byane har meir enn nok å gjere, og mykje, om ikkje nesten alt, av det vi produserer, blir kontrollert og distribuert dit dei nye makthavarane ynskjer, mellom anna til dei 350 000 tyske soldatane rundt omkring i landet, eller tyske soldatar i kamp ved andre frontar i verda, det er vanskeleg å unngå, for kva skal ein gjere, om ein produserer meir enn ein treng sjølv, 

alt dette medan flyktningtrafikken mot Sverige og øyane i vest skyt fart, det er kurerar, ofte ungdomar, jamvel born, som set seg sjølv og foreldra sine i stor fare på veg gjennom skogane, det er fiskeskøyter som fraktar modige menneske, i all hovudsak unge menn, over hav og grenser, slik at dei snart kan kjempe mot alt dette som bryt oss ned og stel fridomen frå oss, altså flukt, som blir sett på som desertering, ja, faneflukt, og dermed kvalifiserer til dødsstraff, noko altfor mange får røyne, fedrene til dei som har reist over, blir arresterte og sende til Grini, og nokre jamvel «sørover», til konsentrasjonsleirane, og sit der som gissel, medan desse som vert tekne, og dei som organiserer alt dette, folka i eksportgruppene, fyrst vert torturerte, stundom på det mest bestialske, før dei blir drepne og slengde i massegraver, noko dei større avisene, med sine nasjonalsosialistiske redaktørar, men som elles er fulle av dikt, forteljingar og små, søte nyhende frå land og strand, denne blandinga av lygner og idyll, som er fascismens ansikt, ikkje nemner eit ord om, 

heller ikkje rekvireringane av båtar, kjerrer, lastebilar, hestar, ja, okkupanten tek seg til rette, han utnyttar, stel og vandaliserer, han lemlestar, piner og drep dei som mæler i mot eller yppar seg, han øyremerkar, arresterer og sender jødane ut av landet, med adresse til den uhyrlege og kaldt gjennomtenkte løysinga, sjølve utslettinga, gjennom gass og  krematorieomnar, men betaler også bra for arbeid som lyt gjerast, for behovet for arbeidskraft er stort, 500 festningar skal byggjast langs kysten, for å stå imot åtaket som kome, truleg frå Storbritannia, fabrikkar til produksjon av krigsmateriell skal reisast, flyplassar og vegar må byggjast, det er ikkje nok med 130 000 krigsfangar, hovudsakleg russarar, men også jugoslavar, så vanlege nordmenn får tilbodet om godt løna arbeid, og kanskje er det vanskeleg å halde fronten, som dei seier, for kvar går grensa mellom rett og gale, mellom tvang, ubehageleg plikt og samarbeid,

samtidig som motstanden tek seg opp, fleire av flyktningane blir skyssa tilbake til fedrelandet som geriljasoldatar og sabotørar, der dei organiserer paramilitære celler, dei skal byggje opp ein hær, som ein dag skal overta dette landet igjen, gjere det fritt, røynde sjarkfiskarar fører skøytene mot norskekysten, med høg risk, den sikre død ventar, om dei blir tekne, dei er ikkje mange, men viktige, for alle som ynskjer okkupantane dit peparen gror, noko dei aller, aller fleste gjer, 

samtidig som tusenvis av norske sjøfolk går i konvoi over hava, med våpen og flybensin til dei allierte, i arbeidet for å knekke inntrengjarane, fascistane, dei såkalla aksemaktene, heile tida i fare for å gå på miner, bli senka av fly eller ubåtar, slik at den psykiske helsa blir øydelagd for livet, viss dei ikkje døyr, viss dei ikkje blir liggjande i havet, brennande i olje, før endeleg freden kjem, 

freden, med all si lette og all sin jubel, men også ransakinga av gjerningar, av det du gjorde og ikkje gjorde, av det du budre ha gjort og ikkje burde ha gjort, det er kondisjonalis-formene av verbet vi bruker no, skulle ha, og burde ha, og slik blir over 90 000 nordmenn saumfarne av rettssystemet i det frie Norge, og meir enn 40 000 blir dømde, dei aller fleste truleg med rette, lat det vere sagt, men kanskje ikkje alle, for, på ein eller annan måte, å ha samarbeidd med, eller hjelpt, fienden, i løpet av okkupasjonen, og som i ettertid blir kalla «desse som valde feil», samtidig som borna deira blir frosne ut, fleire blir rundjulte på skulen, utan at lærarar eller vaksne grip inn, samtidig som dei nærare 200 000, som var blitt  innrapporterte for økonomisk samrøre med okkupanten, for det vi kallar "tyskerarbeid", går fri, sidan dei er så mange, og såleis representerer eit uoverkomeleg arbeid for domstolane, samtidig som nokre få, men framskotne personar i kyrkje og politikk, som hadde svikta i aprildagane, no blir dei hardaste fordømarane og fremste strategane i det nye Norge, og slik får stor plass i filmavisene, som blir sende for fulle kinosalar i bygd og by, så kva er ære, 

og kva er rett, no, i det landet som heiter Etter krigen, noko som får meg til å tenkje på forelesningane ved universitetet, på HF i Oslo, 35-40 år seinare, om persarkrigane, då kong Xerxes ville hemne faren Dareios, kongen over alle kongar, sitt forsmedelege tap ved Marathon, ved å gjere eit overraskande overfall mot dei greske bystatane nordåfrå, med ein enorm hær, skal vi tru den samtidige historikaren Herodot, det var meir enn ein million mann som stod klare, men som måtte gjennom eit trangt pass, oppe ved Thermopylae, der grekarane hadde forskansa seg, heilt til Efialtes, ein gjetar frå Thrakis, i vona om ei stor løn, fortalde Xerxes om ein omveg, ei smal rås i fjellet, som kunne leie persarane inn i hans eige fedreland, noko som førte til at den greske generalen, kong Leonidas av Sparta, då han fekk høyre dette, sende dei fleste av soldatane heim, for å spare liva deira, medan han sjølv og tre hundre av hans eigne, vart verande att for å ta i mot inntrengjarane, ein av dei fyrste dagane i september i året 480 f Kr, og der desse kjempa til siste pust, sjølv om dei heile tida visste at det ville munne ut i den sikre død, altså svikaren Efialtes, kong Leonidas og dei 300 frå Sparta, så kva er ære, og kva er rett, 

og kven sleppte fienden inn her, major Q sitt svik er godt dokumentert, han hadde absolutt ingen legitimitet i dette landet, og det er umuleg å reinvaske dei som stod i leietog med han, desse som planla det heile, og losa okkupantane inn, viste omvegane, dei små råsene, som gjorde overfallet muleg, for far var overtydd om at det var nordmenn som stod bak sabotasjen av luftvernstillingane i Oslo, det var personar i leietog med fienden, det kunne jamvel vere norske offiserar, utan at han kunne seie kven dette var, han var også overraska over, og jamvel bitter på, dei norske styresmaktene, som hadde vore så godtruande, og som hadde budd landet, og soldatane i dette landet, så dårleg på det som skulle kome, denne grenselause naiviteten, på grensa til dumskap, desse vekene før niande april, men vart alltid oppglødd ved synet av fotografiet der milorg-mannen Terje Rollem tek over Akershus festning, medan dei tyske offiserane gjer  honnør til denne karen på hans eigen alder, kledd i knickers og knestrømper av ull, 11. mai 1945, for då var han på ein måte tilbake til start, så kva er ære, eigentleg, kva er rett, og kven vil kaste den fyrste steinen - på kven?