UNDER LINDA 2016 KORT OPPSUMMERT

Då har vi lagt 

den fjerde poesifestivalen  bak oss,

og mange vil hevde at det vart ei gjevande stund

med mykje gild song og flotte opplesingar Under Linda.

MARIT KALDHOL - TOMAS TRANSTRÖMER - JAN OVE ULSTEIN 

BJÖRN AFZELIUS - ANDREAS BJÅSTAD - JONI MITCHELL

ODD GOKSØYR - LIDVAR RISE - LEONARD COHEN  

RONALD ØVRELID - CHRIS REA - STUNTPOESI

SIDSEL MØRCK- ØYSTEIN ORTEN 

KAFFI - IVAR AASEN 

DRØS

61 menneske tok del

(i tillegg til festivalkatten 

og eit kjøtmeispar med ungar som han gjerne

ville ete opp). 

Marit endeleg under linda

Fyrstkomande laurdag 

skal endeleg Marit Kaldhol (f 1955)

lese dikt under linda i Reiten 52.

Med så sterke slektsrøter i Hareid

er det sjølvsagt på tide.

Marit har ein svært omfattande og mangslungen forfattarskap bak seg,

og mellom dei omlag 30 skjønnlitterære bøkene 

ho har gitt ut sidan debuten med Lattermilde laken i 1983,

finn vi både romanar, noveller, drama og dikt.

Ho er også nyskapande i forhold til tekstar i kyrkjeromet,

og saman med Ålesund strykekvartett vitja ho Hareidskyrkja seinast i mars med refleksjonar rundt Joseph Haydns Jesu sju siste ord på korset.

Tilbakemeldingane frå kritikarane har alle tider vore svært gode,

men det er kanskje fyrst og fremst utgjevingane for born og ungdom

som har skaffa henne størst merksemd i media.

Ho har også fått ei rekke med prisar og utmerkjingar. 

For barneboka Farvel, Rune (1986) 

fekk ho (saman med illustratøren Wenche Øyen) til dømes Deutsche Jugendliteraturpreis, og seinast for ungdomsromanen ZWEET (2015) 

fekk ho Nynorsk barnelitteraturpris.

Så Marit Kaldhol er utan tvil ein av Sunnmøres mest meritterte forfattarar.

Men det er som lyrikar vi får høyre henne på laurdag.

Trass i ein mild grunntone av melankoli og lengt 

(ut frå kjensla av at noko er tapt eller mist),

finn vi mykje lys og himmel (og fuglar!) over dikta hennar.

når eg er død

 vil eg danse den dansen eg heile livet 
har øvd meg på

Forfattaren erkjenner at livet er skjørt og kort, 
men det finst altså eit håp som trengjer gjennom alt.

I sentrum for mange av dikta i dei sju samlingane hennar 
står ofte huset og det undrande barnet.
Og med utgangspunkt i dette barnet
utforskar forfattaren naturen og menneska rundt seg.

Kanskje er det derfor at titlane kan vere både underfundige og absurde, 
jamfør Det er ei brystvorte som talar, Keivhendt katt og Lysta til å rive mose. 

I nokre tekstar står tida stille, og i denne eine augneblinken kan forfattaren tvinge lesaren til å tenkje - kva no? - som i EGGET ER:

egget er ein fugl

som enno ikkje er

egget er eit svev

som enno ikkje er

egget er ein song

som enno ikkje er

tal med lav stemme

så du ikkje forstyrrar egget

Mest i alle tekstane til Marit Kaldhol ligg det sprelske, barnlege og kreative.

Samtidig botnar mange av versa hennar i kvinna sine erfaringar,

både som elskarinne, mor og opprørar mot dei forventningane som blir stilt overfor henne, eit utgangspunkt som kan gi oss assosiasjonar til ein annan sunnmørsforfattar, nemleg Marie Takvam (1926-2008).

Kanskje særleg i samlinga Den tause rosa går forbi (2002)
kan ein sjå denne slektskapen,
som i det vakre KVINNENE FINN NATTA:

kvinnene finn natta sovande
lyden av dei mjuke augevippene hennar
leier dei inn der ho ligg
utan hovudpute av fin silke

dei samlar natta i armane sine
ber henne mellom seg over elva
legg henne på ein varm stein
like ved vegen der små barn
spring forbi med rop av gul havre

kvinnene vaker over natta
stryk den skjelvande pusten hennar
byssar den vaklande lunga hennar
held handa hennar når ho ynkar seg
dei vaker over henne så ho ikkje skal
bli til morgon og finne seg aleine

når natta strekkjer lemmane sine
når den mørke kroppen er utkvilt
løftar kvinnene henne igjen
ber henne mellom seg over elva
inn att i skogen legg henne frå seg
der dei fann henne

Vi gler oss til laurdag!

Jan Ove under linda for fyrste gong

Laurdag kjem teologen og lyrikaren Jan Ove Ulstein (f 1944) 

til Hareid for å lese dikt under linda for aller fyrste gong.

Som etternamnet kanskje avslører, 

har Jan Ove vakse opp i Ulsteinvik,

nærare bestemt oppi Gótebakkane, 

berre nokre hundre meter vest av dagens travle sentrum,

men han har levd mesteparten av livet i Volda,

der han har arbeidd som dosent i ulike kyrkjefag ved høgskulen.

 Den akademiske produksjonen hans er enorm,

men med heile 12 diktsamlingar bak seg 

er det sjølvsagt som lyrikar han vitjar Hareid.

Etter debuten med Slag på berget på Noregs boklag i 1975

kom Boholmen fire år seinare.

Folk med lokal tilknytning vil høgst truleg

 kjenne seg godt att i denne boka,

både med omsyn til naturen, næringane og lynnet,

og ein kan spørje seg om Ulsteinvik nokon gong

er blitt skildra vakrare i skrift enn nettopp her. 

 Svært god kritikk fekk elles Jan Ove 

for Lågsong (1993),

der titteldiktet lyder slik:

For himmelen skuld

For draget i den store elva

For livet på kanten av stupet

For myra med dei sugande gropene

For lengten mot det store fanget

For smaken i den rotne steinen

For limet i dei vonde orda

For det milde mørket om kvelden

Ein nøkkel inn til denne spennande forfattarskapen

er også samlinga

(det er er her det flør),

som kom ut til 70-årsdagen hans i 2014.

Her er også mange tekstar

som utfyller dei tidlege dikta hans.

Som mange veit, 

er Jan Ove nevø av forfattaren og Linge-mannen

Ragnar Ulstein (f 1920).

Og dei som har lese det glitrande portrettet av heimbygda hans 

under den andre verdskrigen,

 Lagunen og stormen (1999),

kan sjå at her også er mykje slektskap

når det gjeld synet på menneske og kultur.

Langt færre veit nok at Jan Ove i si tid 

var ein god mellomdistanseløpar.

At han er ein trufast Hødd-supportar,

overraskar derimot ikkje.

Vi ynskjer han velkomen til Hareid!

Odd under linda igjen

Veteranen på Norges minste poesifestival heiter Odd Goksøyr (f 1952),

lektor frå Hareid, med oppvekst på Runde i Herøy kommune. 

Han debuterte som forfattar så tidleg som i 1976 med diktsamlinga 

Ein av dei vanlege dagane på ærverdige Noregs Boklag.

Odd er ein svært allsidig kunstnar.

I dag kjenner nok dei fleste han som ein slags nordvestlandsk singer-songwriter,

etter tallause opptredenar med gitar og eigenkomponerte viser

på Sunnmøre gjennom dei siste 30 åra.

Fleire av dei mest kjende låtane hans,

som med umiskjenneleg goksøyrsk humor og vidd

sirklar rundt tema som eksistensiell uro og skjør kjærleik,

og som ofte har motiv frå kystsamfunnet i 1950- og 60-åra,

er med på CD-en grådig engel, trulaus mann,

som han gav ut saman med The Red Rooster Blues Band i 2015.

Verdt å nemne er også songspela og kabaretane, 

og kanskje særleg

Drive sytalaus i solnedgangen, eller - Ivar Aasen er her på gjennomreise og Kongen les dikt (2003), som betre enn nokon andre tekstar opnar dører

inn til diktaren sitt heilt særeigne univers.

Gløymast må heller ikkje det nære samarbeidet med 

gitaristen Tormod Engen (f 1964)

songaren Ronald Øvrelid (f 1974) og salmediktaren 
Andreas Bjåstad (f 1948),

som mellom mykje anna har kome til uttrykk i forestillingane

Amerikansk kjærleik på ny norsk (2004),

Vår ferd i dine hagar (2008)

SANS & Samling (2011)

og 3+1 (2014).

Men framfor alt - trur eg at eg torer å seie - er Odd Goksøyr ein glitrande  gjendiktar.

Ikkje berre har han omsett dikt av Christine de Luca (f 1948), 

den noverande Edinburgh Makar - poet laureate for The City of Edinburgh -

frå det gamalnorsk-påverka Shetland Dialect til nynorsk.

Han er prislønt for omsetjinga si av Bob Dylans Lay Lady Lay.

Og han har vekt stor åtgaum med Leonhard Cohen-tekstane sine 

over alt der han har reist.

Det er nok likevel med gjendiktinga av

 den amerikanske poeten Robert Bly (f 1926) og diktsamlingane 

Den natta Abraham ropte til stjernene (2014) 

og Dei dømde meg til tusen år i glede (2015), 

begge utgjevne på Ura forlag,

at Odd har vekt nasjonal oppsikt.

Gjendiktinga av Robert Bly er ikkje noko mindre enn ei stor litterær bragd.
Odd har elles mykje nytt på gang.
Til hausten kjem han med eit syngespel
basert på tekstar av mellom andre den svenske nobelprisvinnaren
Tomas Transtrømer (1931-2015).

Vi gler oss til å høyre Odd komande laurdag!

Ronald under linda

Også i år kjem hareidsdølingen Ronald Øvrelid (fødd 1974) attende til heimbygda for å synge under linda oppå Gjerda.

For mange er nok Ronald, som no bur på Fiskarstranda i Sula kommune, best kjend som trubadur og vokalist i Wild Cats og diverse andre lokale band,

 men dei fleste på Hareidlandet vil kanskje likevel assosiere han mest med norske versjonar av Melissa Horn, Leonhard Cohen og Nanci Griffith, ofte med tekstar i gjendikting av Odd Goksøyr eller Andreas Bjåstad. 

Det ikkje fullt så mange veit, er at Ronald også har vore - og er - ein habil fotballspelar, 

og at han framleis er aktiv (ja, i fylgje referata faktisk dominerande) i Old Boys-serien på Nøre Sunnmøre. I den årvisse Grendacupen på Hareid er han dessutan alltid på plass, ofte med lange sugande løp frå dei bakre rekker, lett gjenkjenneleg i si gamle Wimbledon-drakt.
Men vi tippar at han legg fotballskoa att heime denne dagen, og heller tek med seg gitaren. Vi gler oss til å høyre han, og er spente på kva songar han vil leite fram til oss i år.