Beware of the risen people

At undertrykkjing og fattigdom 

skaper kriminalitet,

er vel ei sanning

som er like gamal som menneskeslekta.

Og at fengselet dermed blir eit spegelbilete

av dei økonomiske og sosiale vilkåra

som folk til ei kvar tid lever under,

blir ein verkeleg mint på

under ei vandring gjennom det gamle

Kilmainham Gaol

i Dublin,

som no er blitt restaurert

og teke vare på som eit irsk nasjonalmuseum.

Fengselsdommane

frå slutten av 1840-åra,

under The Great Hunger,

viser dette til fulle.

På ei anna side

var det irske samfunnet så fullt av svolt og kriminalitet 

på denne tida,

at enkelte stal for å kome innfor murane.

Her var det i det minste ganske trygt.

Dessutan fekk ein eit minimum av mat.

Då Kilmainham Gaol stod ferdig i 1796,

som ein nøyaktig kopi

av Pentonville Prison i London

(og her går tankane både til forfattaren Arthur Koestler  

og sunnmørske ishavsskipperar som sat der i byrjinga av  
siste verdskrigen), 

var det eit ganske lite fengsel,

og i hovudsak nytta til transitthamn

for kriminelle i Storbritannia

(epletjuvar o l)

som vart dømde til straffarbeid i Australia.

Meir enn 25 000 irske kvinner

møtte denne lagnaden

(og mange av dei sat altså i Kilmainham og venta på overfarten) .

Men det er også blitt hevda 

at på denne måten blei

Irland si tragedie

Australia si frelse.

I fengselet er det i alle fall mange spor

etter ulukkelege sjeler.
Lidinga kunne vare lenge.

Kanskje var det nettopp dette
dublinaren 
Oscar Wilde (1854-1900)
tenkte då han
frå djupet av fengselskjellarane utanfor London
skreiv
De Profundis
og 
seinare
The Ballad of Reading Gaol
(etter den to år lange dommen for homoseksuelle handlingar):

Suffering is one very long moment
We cannot divide it by seasons 
We can only record its moods
 and chronicle their return

Men det er handsaminga av

dei mange irske rebellane, 
dei politiske oppviglarane, 
republikanarane,
frå Robert Emmet til Eamon de Valera,
som gjer mest inntrykk i Kilmainham Gaol,
ikkje minst sidan hendingane ligg så nær i tid.



Etter Påskeopprøret i 1916,
då proklamasjonen om irsk sjølvstende var lesen opp
og oppstanden sidan slått brutalt ned,
rita Padriac Perse nokre liner frå sitt eige dikt
på denne murveggen,
med tydeleg adresse til dei britiske koloniherrane:

Beware of the risen people

Who shall take what ye would not give...
Ye that have harried and held,
Ye that have bullied and bribed

I mai dette året

vart han stilt opp mot denne muren

og skoten

saman 12 av kameratane sine.

Nokre dagar seinare vart 

James Connolly,

som var blitt alvorleg såra under oppstanden,

frakta inn på båre, surra opp til ein stol

og skoten

i den andre enden av plassen.

Altså 14.

Så ein skal kanskje ikkje undre seg over

at nesten alle gater, torg og togstasjonar i Dublin

er oppkalla

etter rebellane frå 1916.

For dei fleste irar

 er nok desse

nasjonale heltar den dag i dag.