Roberto Rossellini: Roma città aperta

"Roma, città aperta" (1945),

regissert av Roberto Rossellini,

er rekna som eit landemerke i nyare italiensk kunst,

og representerer sjølve kimen til neorealismen, 

som skulle inspirere til så mange produksjonar 

innan både film og litteratur 

frå slutten av den andre verdskrigen 

og heilt fram til byrjinga av 1960-åra.

Tittelen på filmen 

spelar på Roma sin spesielle situasjon 

under den ni månader lange tyske okkupasjonen,

altså i tidsromet

mellom avsetjinga av Mussolini i september 1943 

til den allierte maktovertakinga juni 1944,

og hentar handlinga si frå spenninga mellom

nazistane 

(altså ikkje dei italienske fascistane, som hadde flykta nordover)

og

motstandsrørsla

(her representert ved "Den nasjonale frigjeringskomitèen"),

der Gestapo si jakt på anti-fascisten Giorgio Manfredi

endar med ein rassia i bustadblokka der han ligg gøymd, 

slik at den modige åleinemora Pina, spelt av Anna Magnani,

vert skoten

(framfor augene på sine eigen son, Marcello)

og den lokale presten, Don Pietro,

vert torturert og avretta

(framfor augene på sine eigne korgutar)

fordi han ikkje ville avsløre motstandsmannen 

Giorgio.

På mange måtar

inneheld filmen fleire av dei "vanlege" ingrediensane innan

krigsfilmsjangeren

(flukt, klappjakt, portforbod, dekknamn, kurerar, illegale aviser, angiveri, medløparar, varemangel, svartebørs o s v).

Til dømes er det spennande å sjå parallellen mellom

skodespelaren Marina Mari si rolle under den tyske okkupasjonen

 og Henry Rinnan sin bruk av lokkeduer

under infiltreringa av det norske motstandsmiljøet

i nøyaktig same tidsrom.

Likevel slår konflikten i dette dramaet an 

ein særeigen eksistensiell tone, 

noko som ikkje minst kjem fram i Aldo Fabrizi 

si tolking av don Pietro,

som rett før han vert skoten seier:

"Det er ikkje så vanskeleg å døy rett.

Det vanskelege er å leve rett."

Så byggjer då filmen også på ei sann historie,

om den katolske presten Don Guiseppe Morosini,

som vart dømd for å ha hjelpt partisanane,

og skoten av nazistane i Roma

3. april 1944.

Det vert sagt at Rossellini 

utnytta kontakten med den unge manusforfattaren Frederico Fellini 

til å overtale nettopp Aldo Fabrizi

til å spele hovudrolla i denne filmen.

Det var elles viktig for han

å nytte seg av autentiske omgjevnader under innspelinga,

som starta i Prenestino-kvarteret, 

i eit område mellom Termini og Lateranet, 

allereie i januar 1945,

med ei rekke amatørar i rollene,

ikkje minst born,

som denne forteljinga var meint å handle mest om.

Men historia er som kjent full av paradoks.

I tillegg til ein omfattande (og tvillaust nyskapande) filmproduksjon

blei Roberto Rossellini (1906-1977)

også kjend for å vere ein nær ven av Vittorio Mussolini,

son til Il Duce,

og sjølv om det er blitt avfeia av historikarar, 

har kritikarar skulda han for å ha hatt fascistsympatiar

og elles utnytta kontaktene til diktatoren 

for å ha skaffa seg kontraktar.

Men for andre er han nok mest kjend som 

ektemannen til Ingrid Bergman

og som far til døtra deira, Isabella Rossellini,

som mellom mykje anna 

har vore gift med Martin Scorsese 

og hatt hovudrolla i den dystre klassikaren Blue Velvet.

Men det er som kjent ei heilt anna historie.

Kveld over Gomyra og Nelabrekkane

Heim frå kamp 

ein fredagskveld

har sola nyst forlate 

Gomyra, Reiten og Nelabrekkane.

Og bakom syng 

elva gjennom Gjerdsskogen.

17. MAI PÅ HAREID 2014

Då 

kan vi sjå tilbake på 

ei flott 

200-årsfeiring 

av grunnlova,

med kakesal på bedehuset, 

barnetog 

og folkefest

i Hareidshallen,

avslutta 

med ei hyggjeleg familiesamkome

 heime på Gjerda

i kveld.

17.MAI PÅ HAREID 2012

GOD STEMNING 

OPP DRAMMENSVEGEN I 2012, 

MEN VI HÅPER 
PÅ LITT BETRE VÉR 

UNDER 200-ÅRSMARKERINGA

I MORGON!

QUAICH

Snyta skøy
var det å få denne antologien i posten i dag, 

der Christine de Luca (busett i Edinburgh)

si omsetjing

av diktet 19,

frå 
kjensla av at det ikkje regnar andre stader enn her,
til shetlandsk
er ein av fleire tekstar som med dette kjem ut på eit skotsk skriftspråk
for fyrste gong.



I den ferske antologien,
som har fått namnet sitt 
etter det gæliske ordet for ein kopp (med to hankar),
noko som visst nok skal symbolisere at dei framande tekstane 
er ei gåve eller eit offer til skotske lesarar,
har Christine også fått med ei flott omsetjing 
av Thor Sørheim 



sitt dikt Hegrehøyden (Hegri-Heichts),
i tillegg til tekstar av poetane Riina Katajavuori frå Finland
og Adalsteinn Ásberg Sigurdsson frå Island.

Alle tekstane er presenterte i tre versjonar,
originalspråk, engelsk og shetlandsk.
Den engelske omsetjinga av diktet 19
er gjort av Hilde Petra Brungot,
og kan finnast på denne bloggen under overskrifta 
POEMS IN ENGLISH.

Sjå her

AMSTEL DAM NORSK BY

Tida flyg,

for no er det allereie

fem veker sidan eg reiste til Amsterdam

 

 

for å skrive,

 

 

 og sjølv om eg hadde vore her før,

var det flott å oppleve den hollandske våren

dei siste dagane i mars,

 

med straumen

av turistar nedetter Damrak,

som på 1600-talet var full av unge, arbeidssøkjande,

norske immigrantar,

 

mot Dam,

med duene framfor Koninklijk Paleis,

 

og vidare langs Kalverstraat,

den lange og trange handlegata



 

som åler seg som ein orm

mellom butikkar, 
 

 

kafear

(der finst visst 1500 i denne byen)

 



og kyrkjer,

ikkje ulikt Strøget i København,

fascinerande nok innimellom

alle sjappene som sel souvernirar

 med motiv av marihuanaplanten og horene i utstillingsvindauga

rundt Oude Kerk og Waag,

som tvillaust er byens største attraksjon,

før ein kanskje endar i tverrgata Spui,

som har ei lita dør inn til

det totalt avsondra

Beginjhof,

 



ein gong eit katolsk kloster,

seinare ein tilfluktstad for ulike religiøse minoritetar,



og vidare til Bloemenmarkt,

med sine millionar av tulipanløkar,
 

jamvel heilt til Vondelpark,

som det tok meg 25 minutt å springe rundt,

og som yrer av folk om søndagane,





 

 

før ein kanskje vender nasa heim

til Prins Hendrik,

som var jazzlegenden

Chet Bakers faste hotell,



 

 

og som døydde på romet ved sida av,

 



på tragisk vis sjøvsagt,

slik det ofte blir med kunstnarar av hans kaliber,



der eg bestiller ein nederlandsk spesialitet

på restauranten De Kroonprins

 

 

og endeleg kan kome i gang

med det eg hadde reist hit for,

nemleg å lukke meg inne

slik at eg kan finne den blå tonen i teksten,

der Chet Baker fann sin i My Funny Valentine.