Respons på Rosalin

Brevet til Rosalin er hareidsdølingen Øystein Orten sin kortaste roman, men samtidig den mest spennande. Boka ... har ein språkleg spenst - og ikkje minst ei gåtefull utvikling - som må engasjere.

Vikebladet/Vestposten

Språkleg har Orten utvikla ein nesten minimalistisk reflekssjonsstil i denne boka, ein stil som kler Johannes godt der han grunnar over dei viktige hendingane i livet sitt, og livet til mange andre for den del. Brevet til Rosalin stadfester Øystein Orten posisjon som som ein glimrande prosaist.

Romsdals Budstikke

Må bare si det med det samme, for en skjønn bok dette var. Skrevet på et aldeles nydelig nynorsk språk, noe som gjorde at jeg ofte satt med klump i halsen mens jeg leste. 

beathes bokhjerte

Forfatterens stødige, misunnelsesverdige språk lokker frem leselyst. På nesten uforståelig vis vekkes nysgjerrigheten. Behovet for å finne trådene som leder frem til løsningen. Hvem Rosalin er, hvor soldaten kommer inn i bildet, hva som skjedde med datteren, hvordan det hele henger sammen. Belønningen kommer først på de aller siste sidene.

Så dukker også dette spesielle opp etter endt lesning. Ønsket om å lese boken på nytt, nå som vi vet. Lese mer nøysomt, studere litt nærmere. Det blir knapt nok bedre enn det.

ellikkens bokhylle

Øystein Orten: Brevet til Rosalin (2016)

EI SPENNANDE ORTEN-BOK

Brevet til Rosalin er hareidsdølingen Øystein Orten sin kortaste roman, men samtidig den mest spennande

Boka, som er Orten sine femte roman, er på ca 100 sider i eit relativt lite format. Men har ei fortetting og ein språkleg spenst – og ikkje minst ei gåtefull utvikling - som må engasjere.

Hovudpersonen, eg-personen, som skriv brev til denne Rosalin, er ein eldre enkemann i ei bygd ved havet. Ja, alle som les boka vil forstå at forfattaren hentar motiv, miljø og landskap frå sin eigen heimstad og kringomliggande øyar og dalstrok. T.d. det faste innslaget når svanene kjem «heim» frå det høge nord i oktober, legg seg til på vatnet og syng.

Eg-personen Johannes er tidlegare lærar av den typen som står like høgt som presten i bibelkunne og elles også er rimeleg lærd. Han kan blant anna sin Platon.

Denne Johannes vart utkalla til teneste ved krigsutbrotet i april 1940. No går han i sin seine alderdom og ventar på å få forlate denne verda. Han var med i eit kompani som tok seg fram Romsdalen for å møte den tyske hærmakta. Det er i denne samanhengen «Rosalin» dukkar opp.

Men kven «Rosalin» er, får ikkje lesaren vite før forfattaren gir grønt lys for innspurten. Er ho ei tidlegare elskarinne? Ei Johannes har eit «skjult barn» med? Er ho kvinna han burde ha brukt livet på?

Lesaren vil nok la seg trekke i den leia. Men etter kvart opnar det seg ei anna forståing, når Johannes tek oss med på minnereisa fram Romsdalen - og vi samtidig får vite at ein annan person – ein tysk soldat, som håper krigen snart er over, og som likar betre tilbaketrekningar enn framrykningar, kjem oppover Gudbrandsdalen.

Meir skal eg ikkje røpe. Rosalin er ein godt gøymd figur til langt inn i sluttkapitla. Men der opnar romanen seg, alt sprett ut, løyser ut spenninga og gir innsikter i Johannes sine samvitskvaler.

«Brevet til Rosalin» vekslar mellom kvardagen i bygda og dramatiske krigsminne. Ting skjer og mennesket kan hamne i tilfeldige posisjonar – posisjonar som fører til handlingar som skaper behov for oppgjer og forsoning – før døden kjem og ryddar bordet.

Bokomslaget viser ein tjeld på eit lite skjer i ein solnedgang, teikna av Magnus Osnes. Hovudpersonen Johannes i fugleham. Åleine i dette store, veldige landskapet – åleine med ein løyndom som trenger seg på.

Det går fram av romanen at Øystein Orten har arbeidt mykje med språket. Med fint tilskorne kvardagsglimt og med grammatiske splitthopp som ein streng gymnaslærar nok ville ha slått ned på. Men eit ord er også eit bilde – og forfattaren dermed også ein bildande kunstnar. Slik sett kan reflekterande tankar stå fram som reinskorne tankeblokker, som på side 91: «Så med eitt. Medan vi var oppslukte av den gode maten. Medan vi slurpa og togg og sleikte. Lyden av flymotorar.»

«Brevet til Rosalin» er eit vel utført diktverk. Men eg er ikkje sikker på om dvelinga ved tidlegare tragiske hendingar i slekta til hovudpersonen (då Krestaver og Olaf drukna under ei kollsigling med åttringen «Livingstone») er nødvendig å ha med. Johannes lever i etterdønningane frå denne familietragedien, men det er fenomenet «Rosalin» som gjer «Brevet til Rosalin» interessant og spennande.

Leiv Arne Grimstad

17. 9. 2016

REN SNØ

Nauta skøy 

var det å få med ein skitur over Hareidlandet

i denne antologien:

REN SNØ

Vidar Kvalshaug (red)

Cappelen Damm (2016)

Teksten var opphaveleg biletkommentarar til eit blogginnlegg under tittelen 

PÅSKE I ALLE RETNINGAR 10.april 2012. Desse har så redaktøren sett saman til ein heilskap som til slutt vart slik:

Ruta:

Kommunegrensa-Gamleeidet-Hofsetmarka-Kiberget-

Mosvarden-Bigsetselet-Dalsmunnen-Skafjellet-

Grimstadskardet-Gjerdeskogen-Heim.

Til saman godt og vel 11 km.

Forresten same lengd som Jerusalem-Emmaus.

Men dei to eg møtte, kjende eg frå før.

Ein trønder på klister og ein snikkar med hund.

Ingen overraskingar.

Turen tok heile 3 timar (inklusive gode pauser).

For føret var slettes ikkje godt.

Snøen var meir som kaldt smør med innslag av

havregryn

og gav heller dårleg glid.

Men for oss som ikkje er utskjemde med

ferdigpreparerte løyper,

var dette likevel ein flott tur.

Stabbinga i den krame snøen betalte seg.

Eg fekk sjå nordover.

Frå Skafjellet (der det alltid er vind)

ser vi dei fleste av øyane

på Nøre Luten

(eller Nåra-i-Djupa,

som gamalt folk framleis seier).

Altså nordover.

Med utgangspunkt herifrå.

Tilsynelatande ein forlaten stad.

Men eg seier til meg sjølv igjen og igjen:

Dette er ikkje periferien.

Øystein Orten