Claudio Magris: I blinde

Trass i tallause sidespor og hyppige kronologibrot, er det lenge sidan ein roman har gjort sterkare inntrykk på meg enn Claudio Magris` I blinde .

Den italienske litteraturprofessoren Magris (f 1939),

med slektsband til både Italia, Jugoslavia og fjerne provinsar i det gamle habsburgske dobbeltmonarkiet Austerrike-Ungarn,

er spesialist på tysk språk og sentraleuropeisk kultur ved universitetet i Trieste, 

og er nok mest kjend for reiseskildringa Donau, 

som vart ein verdssuksess då ho kom ut i 1986

(og som sikkert har gjort forfattaren økonomisk sutalaus

for all framtid).

Men der Donau 

(som også har trekk av romanen og essayet i seg)

er kronologisk 

(som faret etter elva),

er I blinde kaotisk og lunefullt 

(som havet).

Heile teksten i Alla cieca, 

som kom ut i 2005, 

er bygd opp som ein monolog frå den (viss eg har rekna rett) 

åttitoår gamle kommunisten Salvatore Cippio, 

lest inn på ein bandopptakar ved ein psykiatrisk klinikk i den italienske grensebyen Trieste, 

til legen hans, dr. Ulcigrai.

Og det er verkeleg ei fascinerande forteljing, 

der Salvatores livshistorie, 

som jugoslavisk antifascist og straffange,

fyrst i konsentrasjonsleiren Dachau 

("ondskapens uoverstigelige høydepunkt"),

og seinare 

(etter brotet mellom Tito og Stalin)

i det jugoslaviske gullaget Goli Otok,

vert voven inn i 

den (viss eg har rekna rett) hundreogtredve år eldre danske sjømannen 

Jorgen Jorgensens livshistorie

(med vekt på rolla hans under utryddinga av urfolket på Tasmania) 

som pasienten ikkje greier å skjelne frå si eiga.

For lesaren, altså meg, 

(eller lyttaren til bandopptaket, altså dr. Ulcigrai) 

vert dei dramatiske opplevingane til desse to personane 

fletta så tett og stramt saman

at det stundom er uråd å skilje dei frå einannan.

Ei setning kan byrje med Salvatore

og slutte med Jorgen.

Men røynslene deira har fleire likskapar.

Begge er politisk medvitne og opplever tortur og menneskleg råskap.

Begge vert stempla som forbrytarar og forrædarar.

Begge får merkelappen displaced person og blir gitt ein ticket of leave 

av styresmaktene.

Og begge opplever kvinna
(og då meiner eg med stor k)

som både hore og madonna (Norah og Maria).

Til saman utgjer forteljingane deira EI historie om det jaga og forviste individet

som har erfart at såkalla siviliserte menneske

har vist det blinde auget til, 

og i likesæle berre akseptert,

 dei mest ekstreme formene for brutalitet og fornedring framigjennom,

biletgjort av dei kvinnelege gallionsfigurane

sine hundreår lange reiser over

verdas sju, åtte eller ni hav.

Språket i denne romanen, 

som også har klangbotnar i dei greske eposa Iliaden og Odysseen, 

er eruptivt og nyskapande.

Min norske versjon, utgitt av Press Pocket, 

er ypparleg omsett av Kjell Risvik, 

og er ein meister og nobelpriskandidat som Claudio Magris verdig.