onsdag 29. februar 2012

DEAD PLAYWRIGHTS - GREAT NORWEGIAN PLAYS

Dead Playwrights
Great Norwegian Plays



Ludvig Holberg: Den Stundesløse (1723)
Henrik Anker Bjerregaard: Fjeldeventyret (1820)
Henrik Ibsen: Gengangere (1881)
Bjørnstjerne Bjørnson: Over Ævne, Andre Stykke (1895)
Arne Garborg: Læraren (1896)
Gabriel Scott: Himmeluret (1905)
Nils Kjær: Det lykkelige valg (1913)
Oskar Braaten: Den store barnedåpen (1925)
Tarjei Vesaas: Ultimatum (1934)
Nordahl Grieg: Vår ære og vår makt (1935)
Helge Krog:  Opbrudd (1936)
Tore Ørjasæter: Christophoros (1948)
Jens Bjørneboe: Semmelweiss (1968)
Finn Carling: Skudd (1971)
Sverre Udnæs: Kollisjonen (1978)
 
 
 
Dette er altså skodespel som i utgangspunktet er skrivne for scena.
Høyrespel, fjernsynsteater, dramatiserte romanar o l er ikkje tekne med her.


(I samarbeid med Dagfinn Olav Bye)



lørdag 25. februar 2012

TRIVIALIDADES


LAS EXPERIENCIAS DEL VIAJE A BARCELONA
UN BUEN CONSEJO

  
Barcelona er ein flott by.

Her er nokre gode råd og hugselappar:

Flyturen Oslo-Barcelona tek ca 2 timar og 50 minutt
(omlag 20 minutt lengre heimatt).

Både SAS og Norwegian har rimelege billettar.
Om du vil sjå ein fotballkamp, er det lurt å bestille heimreise på ein mandag, sidan laurdagskampar kan bli flytta til søndagar.

Bussar merka AEROBUS tek deg frå flyplassen til Placa Catalunya
for under 6 Euro.

Derifrå kan du anten ta drosje eller metro i alle retningar.

Det finst mange gode og rimelege hotell i byen.
Vi var svært nøgde med vårt:
TRYP Apolo Barcelona Hotel.
 Like ved metrostasjonen Paralel.




Ein enkelbillett på metroen kostar 2 Euro.
Eit tredagarskort 16 Euro (noko som vi vil tilrå).
Metroen er svært presis,
og det er enkelt å ta seg fram mellom dei ulike banene.



Om du vil unngå lange køar, er det lurt å oppsøkje musea seint på dagen.
Sjekk opningstidene.
Nokre museum har også nokre få gratis besøkstider
(t d Picasso-museet).

Om du ynskjer å sjå FC Barcelona, er det lurt å sjekke terminlista fyrst.
Ver altså obs på at kampar kan bli flytta frå laurdag til søndag!


 Besøk heimesida til den norske supportarklubben, Blaugrana.
Her finst mykje god og - ikkje minst - fersk informasjon om kampane.

Ikkje bestill billettar på nettet, men kjøp på billettkontoret på Camp Nou når du kjem ned.
Dette er både sikrast og enklast, vert det sagt.
Stadion blir aldri full (berre mot Real Madrid).
Merk likevel at det oftast er unntakstilstand før kampane
mot byrivalen Espanyol.

La Rambla er ein fin stad å begynne utforskinga av byen.
Herifrå går tallause stikkvegar inn til gamlebyen -
både sørover (Raval) og nordover (Ribera).


Mange kjendisar med eit nært forhold til byen kan fort dukke opp.
Både gamle heltar




og framleis skinande stjerner.






Lionel Messi bur heldigvis framleis i byen.





Gløym heller ikkje at Barcelona er ein kystby






med eit flott og spennande hamneområde.
Ramblaen held altså fram heilt ut i havet.

Ramla de Mar.


Barcelona - Ciudad Costera



Det er ikkje få som tek ein kaffi nede ved sjøen




medan dei ventar på våren.


Temperaturen i februar låg midt på dagen mellom 12 og 15 grader.
Noko midt i mellom T-skjorte og gensar.
Men det var varmt i sola.



 
GOD TUR



fredag 24. februar 2012

FC BARCELONA - INTELLIGENCIA COLLECTIVA

Ikkje berre har Barcelona Europas største fotballstadion
med plass til 100 000 tilskodarar.
Mange meiner også at byen har verdas beste fotballag
(trass i at dei denne sesongen spelar uavgjort
 i kampar dei burde ha vunne
og difor i skrivande stund ligg håplause ti poeng
bak erkerivalen Real Madrid i Primera Division).
Uansett kan det vere liten tvil om at laget har ein av verdas beste spelarar.

Nyleg fekk han FIFA sin gullball for tredje året på rad.
Søndag kveld fekk vi sjå Messi skore fire mål mot Valencia.



Vegen til Camp Nou var enkel.
Vi tok grøn linje med metroen (i ein smekkfull kupe)
 frå Paralel til Maria Cristina
og gjekk så i omlag ti minutt ned til stadion.

Ein god halvtime før avspark var det nesten tomt på tribunene,
så heimelaget sitt motto var tydeleg på langsida:
Mes un que en club.



Men brått fyltest stadion opp.






Og etter den sedvanlege pipekonserten mot bortelaget
(noko som også er ein typisk italiensk tradisjon),
runga Barcelona-hymnen over stadion.

Eit kjapt lagbilete.




Før oppropinga av lagoppstillingane,
der vi  merka oss den enorme jubelen for kapteinen Puyol
(eg opplevde i si tid noko tilsvarande for Arsenal-spelaren
Tony Adams på Highbury i London).
Den litt trauste midtstopparen (nedst til høgre på lagbiletet)
verka mest like populær som Messi.



Kampen starta kl 2130 (beste sendetid på TV).
Og det var Valencia som kom best i gang.
Heimelaget verka litt rustne (etter ei ganske slapp oppvarming),
og det overraska oss ikkje at Piatti gav gjestane leiinga etter åtte minutt.

På dette tidspunktet verka publikum ganske tause.
Karane på rada nedanfor sat med propper i øyrene
og lytta alvorleg til overføringa på radio
(muligens ikkje det luraste når du har kjærasten med på kamp).



Men så vakna heimelaget.
Endeleg fekk vi sjå det som Barcelona er kjende for.
Hurtig pasningsspel
(nesten berre på ein tøtsj).
Trekantar.
Veggar.
Og hissige gjenvinningar
(når dei ein sjeldan gong miste ballen).

Dette var heilt tydeleg eit lag som jobba for kvarandre.
Med ulike roller og (ikkje minst) typar, ja vel, men med ein felles strategi.

Sjølvsagt var Messi fantastisk.
Rask og uforutsigbar
(med hyppige retningsforandringar).
Ufatteleg god på små flater.
Han tok imot, vende opp og finta ofte i EI rørsle,
før han sette fart og slo små stikkarar til medspelarane sine.
Han la pasningar (med eit tøtsj eg aldri har sett før) med ei sjeldant god timing.
Messi verka i det heile svært uegoistisk.
I små periodar kunne han verke uinteressert og heilt ute av spelet.
Han stod ofte heilt i ro.
Han brydde seg ingenting om motspelarane markerte han tett 
(medspelarane slo på han uansett).
Så brått eksploderte han.
Det er inga overdriving å seie at LAGET vart farleg kvar gong han fekk ballen.

Utlikninga 1-1 kom frå svært nært hald.
2-1 likeså, etter ein retur.
Eit nydeleg angrep forresten, som byrja med ei vedunderleg pasning frå Iniesta til venstrebacken Abidal.


Etter pause fekk vi sjå ei oppvisning i god angrepsfotball.
Det var tydeleg at Valencia, Spanias tredje beste lag, gjorde alt for å hale ut tida, ikkje minst ved småskadar, utspel og innkast,
 noko som utløyste pipekonsert kvar gong dei hadde ballen.

Men det hjalp ikkje.
I tillegg til å legge på til 3-1 og 4-1
(etter ei nydeleg gjennomløping og ein vakker chip)




serverte Messi medspelarane sine krempasningar gong på gong,
noko særleg unge Tello på venstreflanken kunne ha utnytta betre.
Til slutt var det småskadde Xavi 
(som kom inn for Iniesta)
som fastsette resultatet til 5-1 etter ein kontrollert lobb over
den meget gode Diego Alves i Valencia-buret.

Sjølvsagt etter pasning frå Messi.

Medan argentinaren såg ut til å takke høgare makter,


jubla heimefansen
(her ser vi den harde kjernen bak det søndre målet,
dei såkalla Almogavers).



Klokka 2330 var vi ute av stadion.
Saman med 74 200 tilskodarar byrja vi på vegen heim.

Nokon stod allereie i kilometerlange busskøar.
Og nedgangane til metrostasjonen Maria Cristina var sjølvsagt smekkfulle.
Drosjer var ikkje å sjå.
Så vi tok beina fatt.

Etter omlag 70 minutts rask gange var vi heime på hotellet.
Visse på at vi hadde fått med oss ei ekstraordinær oppleving.

For Barcelona er meir enn ein klubb.
Det er - i tillegg til å vere eit viktig våpen i katalansk patriotisme
og antisentralisme - ein heilt spesiell måte å tenkje på.

Ikkje minst når det gjeld målsetjing, samhandling og mennesklege relasjonar.

Kollektivet må fungere om individet skal lukkast.
Det er ikkje plass til store egoistar i dette kollektivet.
Det er dei andre som gjer meg god.
Og det er eg som gjer dei andre gode.




Søndags kveld stod FC Barcelona fram som eit slikt kollektiv.

Intelligencia Collectiva,
skreiv avisa Esportiu de Catalunya dagen etter kampen.

Det kan verkeleg vere noko å strekkje seg etter,
både på fotballbana og på arbeidsplassen.

Det er som eg alle tider har sagt.
Fotball handlar ikkje så mykje om fotball.

Det handlar meir om alt det andre.

torsdag 23. februar 2012

MONTJUIC - EIT FJELL UTAN GUDAR

Montjuic er Barcelona sitt Olympus.
Ikkje berre vart OL arrangert i dette fjellområdet sør for byen i 1992,
noko som resulterte i eit temmeleg kompakt kompleks av flotte idrettsanlegg,
men det er her borga ligg, med si dystre historie, 
213 meter over havet.




Det tek omlag 30 min å springe opp.





Heile fjellsida er snitta opp med bilvegar, trapper og råser
som knyter dei små parkane saman.
Planen for dette rekreasjonsområdet vart realisert til verdsutstillinga i 1929
og fornya til fotball-VM i 1982 og endeleg OL i 1992.

Det går ei eiga metrobane vel midtvegs opp i fjellsida frå stasjonen Paralel.
På det siste strekket er det også muleg å ta taubane.





Fjellet har mange flotte monument og statuar.




Desse steinskulpturane framstiller den katalanske folkedansen sardana.




Vi legg elles merke til at spanske joggarar er høflegare enn norske.
Dei helsar.




Den vesle treningsturen vert løna med ei flott utsikt over byen.







Vi kan sjå austover - mot palasset og museumsområdet.
Fotballarenaen Camp Nou ligg nokre kilometer attanfor her.




Og sørover - mot containerhamna og flyplassen,
som ligg berre 12 km frå sentrum av byen.





Fjellet Montjuic er elles ei kjend kulisse for dei som har lese romanar av Barcelona sine to store suksessforfattarar
Carlos Ruiz Zafon (Vindens skygge) og Ildefonso Falcones (Havets katedral).
Men Montjuic
har også dystre minne.

Eg tenkjer på borga.
Ho var ferdigbygd i 1640.

Tusenvis av fagforeiningsfolk, anarkistar og andre politiske aktivistar
 sat fengsla her frå siste del av 1800-talet.
Dei fleste blei torturerte, mange avretta.

Etter at Barcelona hadde arrangert folkeolympiaden i 1936 -
som eit alternativ til Hitler sin propagandafest i Berlin -
vart byen eit sentrum for motstanden mot falangistane.

Den katalanske fridomskjemparen Lluis Companys,
ein livstidsdømd fange  
som nyleg var sett fri etter republikanarane sin valsiger,
kjempa heilt til Franco inntok byen i januar 1939, og heldt jamvel fram kampen oppe i fjella nokre veker til, før han flykta over grensa til Frankrike.






Men då den nazivenlege Vichy-regjeringa fekk makta i juni 1940,
vart sosialisten Companys arrestert og utlevert til falangistane.
Dei kasta han i eit fangehol på Montjuic.
Etter lang tids tortur vart han slept ut, stilt opp mot muren her og skoten.
Det var 15. oktober 1940.






Det olympiske fjellet Montjuic har såleis ingen gudar,
sjølv om Franco sin krig mot republikanarane visst nok skal ha vore motivert ut frå ønsket om å gjenreise respekten for den katolske kyrkja.


Borga,
som i dag mellom anna hyser ein restaurant med ei fantastisk utsikt,
representerer altså noko av det svartaste i Barcelona si historie.


Lenge etter at Franco døydde i 1975 var dette eit tabuemne i Spania.
Men voneleg er mange av innbyggjarane i denne byen klare over antifascistane sin lagnad i dag.






Montjuic er uansett vel verd eit besøk.
Turen hit opp foreinar ei dyster innsikt i spansk historie med ei vakker utsikt over byen.





onsdag 22. februar 2012

SAGRADA FAMILIA - OG JAKTA PÅ ANTONI GAUDI

Framveksten av ei rik borgarklasse i det ekspansive industrisamfunnet
i Barcelona mot slutten av 1800-talet
skapte eit økonomisk grunnlag for fleire nyskapande kunstnarar i byen.
Dei mange spora etter den spanske varianten av art nouveau - modernista - er eit tydeleg uttrykk for dette.
 
 
Sagrada Familia er eit must for alle som vitjar Barcelona.
Katedralen med dei fantastiske tårna vart påbegynt i 1883,
men er langt frå ferdigbygd.


Opphavsmannen til dette originale og spennande kyrkjebygget er den katalanske smeden og arkitekten Antoni Gaudi (1852-1926).

 Planane hans var storslagne og vanvittig ambisiøse,
og difor sjølvsagt vanskelege og svært dyre å gjennomføre.
Frå 1914 vigsla han all si tid og all si kraft til dette prosjektet.
Han budde i katedralen.
Åt og sov der.
Dei siste åra gjekk han jamvel frå dør til dør og tigga om pengar.
Men då han vart påkøyrd av ein trikk og døydde i 1926, var berre eitt av tårna reiste. 

Det er verkeleg ei stor oppleving å vandre rundt og inne i dette bygget.


Katedralen har to hovudinngangar,
med ein pasjonsfasade


og ein julefasade.

Det er kjende motiv i ei ny og annleis utforming.
Kunstnarane er mange,
men alt saman er utført etter Gaudis teikningar.


Dørene er eit kapittel for seg.





Men det er sjølve kyrkjeromet
som tek pusten frå deg,

 


med ein heilskap av lys og djupn


 

som er heilt spesiell.





Berre trappene.


 



Alt peikar eigentleg mot himmelen..





Jamvel 18-åringen
måtte innrømme at dette overgjekk forventningane hans.




 

Men Barcelona har langt meir å by på.
Berre husfasadane i denne byen er eit særstudium verd.
Alle balkongane i den nye bydelen Eixample til dømes.
Med syklar i åttande etasje.

Det er heller ikkje til å undrast over
at Picasso nesten berre mala hustak
medan han budde i Barri Gotic.

Det er viktig å sjå opp og over
medan ein vandrar gatelangs i Barcelona.

Før Gaudi lot seg oppsluke av
det enorme prosjektet Sagrada Familia,
teikna han bustadhus,
oftast på oppdrag frå rike og velståande familiar.
Utstyrt med eit godt kart
er det ingen problem å finne dei mest kjende,
som Casa Mila (La Pedrera).

 
 
Eller Casa Battlo.
 
 
 
 
Palau Guell ligg berre 20 meter frå Ramblaen.
Legg merke til smijarnsarbeidet her.
Tvil ikkje på at det er ein smed som står bak.
 
 
 
 
Men alt dette var før Gaudi bokstaveleg tala forsvann inn i Sagrada.
Dette prosjektet som aldri ser ut til å ta slutt.






Men eigentleg likar eg denne tanken.
At kyrkja er ein byggjeplass.
Med kraner og vinsjar og bygningsfolk som ropar varsku her.
At den eigentlege kyrkja er under arbeid.
Og framleis er usynleg for oss.