Kommunesamansuriumsreforma
- og eg
- og eg
Torsdag 19.5.
kjem eg til å stemme for at Hareid skal halde fram som eiga kommune. Kanskje handlar det litt om kjensler, men aller mest
handlar det om fornuft.
REFORMA: Fyrst og
fremst har planleggjinga av denne reforma vore så skral
frå kommunalminister Jan Tore Sanner si side at den minner
meir og meir om kompetansereforma for lærarar, som var så
lite gjennomtenkt at den vart trekt tilbake av undervisningsminister Torbjørn Rød
Isaksen berre fem - 5 - dagar før søknadsfristen for opptak til universitet og
høgskular gjekk ut. Slik eg har
forstått det, er heller ikkje oppgåvene til dei nye kommunene klarlagde. Når i tillegg
målet om å redusere landet sine 19 fylke til 10 regionar vart lansert av
regjeringa så seint som 5. april - altså i
lang tid etter at prosessane om samanslåing var komne godt i gang rundt om
kring, framstår denne reforma som meir og meir useriøs. Innanfor kva
region skal desse nye kommunene ha ansvar for kva?
PREMISSANE: Hovudtanken bak regjeringa
sitt ønske om større kommunar skal
vere at desse vil skape betre tenester, billegare tenester og meir robuste
fagmiljø (kva no det måtte
vere). Men stemmer
dette? Eg har
framleis ikkje sett undersøkjingar som kan
stadfeste at tenestene faktisk er blitt billegare der kommunar allereie er slegne
saman. Om du spør
innbyggjarane i Aure på Nordmøre (som slo seg saman med Tustna i 2006) vil nok
svaret vere: -Tvert i mot. Om du spør
innbyggjarane i Sula, som gjekk ut
av Borgund i 1977, vil truleg melodien vere den same: -Før betalte
vi 12 prosent av skatten inn til storkommuna, men fekk berre
4 prosent av investeringane tilbake. No går
skatteinntektene til oss sjølve. Sula som eiga
kommune har vore ein suksess. Smått kan gjerne vere godt.
SENTRALISERINGA: Sjølvsagt vil resultatet av samanslåingane til slutt vil bli sentralisering,
større avstandar til nødvendige tenester og avfolking i
dei minste krinsane. Det var dette
som skjedde i 1960-åra. Samanslåingane utrydda fleire lokalsamfunn. Også i
Sverige. Om du køyrer ein
tur gjennom Jämtland og Herjedalen, ser du
resultatet. Hus som
rotnar. Hus som fell ned. Attgroing av gamle jordbruksområde. Rasering av kulturlandskap. Dei mennesklege
kostnadene for sentraliseringa kan bli temmeleg
høge. Og er vi villige til å betale denne prisen - ein gong til?
UTPRESSINGA: Utpressinga som ligg bak, provoserer meg. Skremslet om straff. For dei statlege overføringane
gjennom det nye inntektssystemet til kommunane skal skal gi færre millionar til
dei små kommunane. Og fleire til dei store. Eg trur dette får
mange til å tenkje på epokar i Noregssoga som ingen ynskjer seg tilbake til. Eg likar ikkje
pisken.
GRUNNSYNET: Etter mi
meining avslører også dette eit syn på samfunn – og menneske - som er blitt ein trend i organiseringa av det
nye Noreg. Den blinde trua på at dei store einingane vil gjere alle ting betre.
Utviklinga har vore på gang i mange år innan helse og politi. No står også
utdanning for tur. Vitale og tradisjonsrike institusjonar som Høgskulen i Volda
må finne seg nokon å slå seg saman med, viss ikkje kan dei bli lagde ned.
Altså: - Finn deg vener, eller forsvinn! Her kjenner vi
pisken igjen. Ting skal på
død og liv spissast. Arbeidsplassane
skal bli ei oppsamling av spesialistar. Politikarane
skal profesjonaliserast. Allroundarane, som dei fleste av oss er, har ingenting i politikken å gjere. Det er som den
lokale AUF-politikaren skreiv i avisene i samband med diskusjonen før denne
avrøystinga: - Spørsmålet er for viktig og for vanskeleg til at vanlege folk
kan få bestemme dette! Så det
verserer altså ei blanding av ei ovanfrå-og-ned-haldning og ein bedriftsøkonomisk
tankegang mellom politikarar (sikkert både i storting og regjering og innan fleire parti) som ikkje berre er ei hån mot veldrivne og livskraftige
einingar i distrikta, men som også avslører ei manglande forståing for kvar
verdiskapinga (og kulturskapinga) i landet vårt gåre føre seg. Kommunereformen
= Noreg sett frå Oslo. Dumt, men
sant.
INTENSJONSAVTALANE: Eg trur
ikkje nødvendigvis at det er intensjonane det er noko gale med. Det er heller ingen grunn til å tvile på at ordførarane har gjort sitt beste. Intensjonsavtalane seier likevel ingenting. Intensjonsavtalane
er som luft. Dei forpliktar ikkje. Fokus har vore
på kommunenamn! Og at ingen skal seiast opp! Tenk det! Så kva er dei
verde, desse avtalane? I Ålesund har den noverande ordføraren gått inn for at
den nye storkommunen skal ha nynorsk som administrasjonsspråk. Då
erke-ålesundaren Harald Grytten vart spurd om dette under ei boklansering i
Aasen-tunet for ei tid sidan, svarte han lakonisk: «Det kommer
aldri til å skje».
ALTERNATIVA: For meg er
alternativet med Ålesund utenkjeleg. Og det botnar ikkje i den ampre stemninga som rådde under fotballkampane mot diverse bylag som mange av oss opplevde i 1970-åra. Det handlar
heller ikkje om at Hareid ligg sør om Breisundet (sjølv om det
har delt Sunnmøre i to sidan tidenes morgon). Nei, det handlar om realitetar. At Hareid med sine 5000 menneske skal
få avgjerande innverknad i ein storkommune med 100 000 innbyggjarar, er det
same som å tru på julenissen. Å håpe på at
tenestene våre skal bli betre (eller i alle fall like gode) innanfor ein storkommune med Ålesund, er i beste fall svært
naivt. I tillegg til
Brandal, vil sjølvsagt krinsskulane i Hjørungavåg og på Bigset bli lagde ned, og det temmeleg snart.
Og er det så sikkert at dei gamle verkeleg får leve dei siste åra sine på
sjukeheimen på Teigane? Dessutan: Å gi frå seg
kommunestyret og få tilbake eit bydelsutval, høyrest ut som ein svært dårleg
deal. Om vi blar
litt i historieboka – blir ikkje dette det same som å gå frå sjølveigande bonde
til husmann utan jord? Kvar blir det av sjølvråderetten? Kvar blir det av innverknaden til å forme sitt eige lokalsamfunn og nærmiljø? Nokon vil kanskje seie at Runde er
eit betre alternativ, men her sprikar kommunane sine ynskje i alle retningar. Det vil bli som å bere staur. Altså svært vanskeleg. Om ein fyrst måtte slå
seg saman med nokon, ville jo kanskje Hareid og Ulstein vere det mest
nærliggjande alternativet for mange, men dette er altså ikkje tema denne gongen. Men vi må ikkje slå oss saman med nokon. Vi blir berre pressa/truga/lokka (stryk det som ikkje passar). Så greier vi å stå i mot?
KONKLUSJONEN:
Tanken om at
dei store einingane skal gjere samfunnet betre kviler på premissar som ikkje held mål. At storkommunar
vil svekkje lokaldemokratiet, kan det ikkje vere tvil om. Det har dei alle tider gjort. Og når
investeringane er blitt store i desse storkommunane, er det blitt spart inn ved å tynne ut i nærtenester - som
skular og sjukeheimar i utkantane. Eksempla er mange, og vi er lite kloke viss vi ikkje vil lære av denne historia. Men framfor
alt botnar kommunereformen i eit syn på samfunn og menneske som undervurderer
bygdene og folk flest. For meg blir
dermed valet enkelt. Hareid har for
mykje å tape på å bli ein del av Runde eller Ålesund. Å stemme for
nokon av desse, ikkje minst i den
uklare situasjonen som rår no, kan fort bli ein brølar
som vi kjem til å angre bittert på. Vi har derimot mykje å vinne på å stå åleine. Derfor stemmer eg JA til Hareid som eiga kommune.
Ingen kommentarer:
Legg inn en kommentar