fredag 3. oktober 2014

FALLE-NED-OG-SLÅ-SEG-LITTERATUR




No var eg ingen storlesar i barndomen.
Eg lyt berre tilstå at når eg fyrst var inne
(mest seinhaustes, på tunge regnversdagar),
så gjekk det helst i blad som Donald, Sølvpilen og Fantomet.
Det var fyrst det siste året på ungdomsskulen eg begynte å interessere meg for det vi kan kalle vaksen skjønnlitteratur.
Jens Bjørneboe var forresten min inngang til denne.
Då eg var 18 hadde eg lese alt av han.
Men dette betyr ikkje at eg ikkje las bøker i 10-12-13-årsalderen.
Huset vårt var fullt av bøker av alle slag
(kanskje grunna ei bokklubblesande mor og ein far som var skikkeleg glad i dokumentarar).
Og som yngste person (og dermed maskot) i to slekter fekk eg ALLTID bøker
frå velmeinande tanter og onklar til jul.


Det gjekk mest i gamle klassikarar.

   


 


Viss det ikkje var spennande soger

  


ausa opp frå den ville, norske naturen.


 

Jamvel forteljingar med eit visst politisk snitt fekk eg.


 

Men sjølvsagt vart det mange røvarhistorier.

   


Aller mest gjekk det nok i klassiske guteheltar.





Desse karane som gjorde vaksne ting.
Eller med stort vågemot utførte bragder som ingen kunne tru at ungdomar på denne alderen kunne vere i stand til å gjere.
Oppklare tjuveri. Avsløre bandittar.

Eigedomsretten har forresten alltid vore viktig i vår familie.
Om nokon fann ei bok slengd frå seg i vegaveitene,
så visste dei kvar dei skulle sende henne.


Andre bøker gjekk i arv


frå ein (utradert) storebror
til ei syster og til ein veslebror og sidan til sonen hans.
Nokre vart fyrst gitt som gåve "til broran" frå "tante Borghild",
sidan lånt ut til eit syskenbarn på Sunnmøre
og førti år seinare ekspropriert





av den lesehungrige nevøen hans
(som seinare også las 105 av 107 Hardyguttebøker).
Andre bøker kunne bli stolne


frå storebroren til ein kamerat
eller sjølvaste biblioteket



og aldri levert tilbake.
Så, jaudå.
Eg LAS bøker i barndomen.
Høgst sannsynleg var eg ein gjennomsnittslesar.
Det interessante er likevel at mest alle forteljingane
handla om fysisk aktivitet.
Dei fleste historiene hadde element av flukt i seg.
Og jakt. 


Det handla ofte om å hjelpe nokon.
Å berge nokon.
 Og presse kroppen sin slik at ein kunne få dette til.
For det var noko uendeleg viktig som stod på spel.





Og heltane i desse bøkene identifiserte eg meg med.
Dei hadde eit edelt mål.
Eg prøvde å imitere bragdene deira.
Ved å springe, sykle, sparke, slåst, fiske, fange, symje, snike, åle, krype, ri, ro, segle, skyte, klatre, hoppe og stupe. 
Etter skulen gjorde eg sjeldan lekser
(dei gjorde eg fyrst om kvelden).
Når eg kom heim, sette eg meg ikkje til for å lese ei bok, men slengde ranselen innfor døra og oppsøkte kompisane mine,
slik at vi kunne bygge hytte i skogen, hoppe på ski, sparke fotball eller fiske småsei frå berga.
Mange av oss braut føter og hender og fekk arr av tollekniven.
For vi "levde" den litteraturen vi fekk til jul.
Den fysiske litteraturen.
Falle-ned-og-slå-seg-litteraturen.
Sjølvsagt vil nokon seie at det eg skriv her, 
er noko sjølvforherligande vås.
Eg kan godt forstå den innvendinga.
Men eg lyt tilstå at eg blir glad kvar gong eg høyrer born gråte
når dei har slått seg.


Ein våt og kald genser. Ein hard ball i trynet.
Ein blåkul på kneet. Eller eit kutt i fingeren.
Alt dette er faktisk gode greier.
For det er slikt som skal bu oss på livet som kjem.


Ingen kommentarer:

Legg inn en kommentar